Rijkswaterstaat neemt maatregelen ter verbetering waterkwaliteit Afgedamde Maas
REGIO/ZALTBOMMEL - Ingenieursbureau Arcadis heeft in opdracht van Rijkswaterstaat drie maatregelen uitgewerkt voor het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit in en langs de Afgedamde Maas, waaronder in de Poederoijense waard in de gemeente Zaltbommel.
De Afgedamde Maas behoort tot het waterlichaam Benedenmaas, die loopt vanaf stuw Lith stroomafwaarts tot aan Heusen, waar de Bergsche Maas begint.
Het doel is hier om de variatie aan groeiplaatsen voor water- en oeverplanten te vergroten en te zorgen voor meer leefgebieden voor vis en kleine ongewervelde waterdiertjes, zoals kevers, slakjes en insectenlarven.
Kaderrichtlijn Water
De maatregel vloeit voort uit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Die richtlijn heeft als doel de kwaliteit van alle oppervlaktewateren in Europa te verbeteren en beschermen. Dat geldt dus ook voor de Maas. De uitvoering van de KRW loopt nog door tot en met 2027.
In de loop van de tijd is door menselijk ingrijpen veel veranderd aan het Maaslandschap. Het waterleven is daardoor in de knel gekomen. De maatregelen moeten er voor zorgen dat er weer meer leefgebied komt voor planten, vissen en kleine waterdiertjes. Zo kan de biodiversiteit toenemen en de ecologische waterkwaliteit verbeteren.
Het maatregelgebied
De Poederoijense uiterwaard bevindt zich aan de zuidkant van het gelijknamige dorp in de gemeente Zaltbommel, tussen rivierkilometer 239.9 en 240.7. Op deze plek bestaat de KRW-ingreep uit het graven van een geïsoleerd liggende geul met een oostelijk deel en een westelijk deel, met een totale lengte van 800 meter en breedte tussen de 40 en 50 meter.
Het ontwerp op hoofdlijnen
Hier wordt een geul in twee delen aangelegd, die naast elkaar liggen, onderbroken door een stukje land waar een gasleiding loopt. Voor het realiseren van de oostelijke geul wordt het huidige toegangspad op die plek verwijderd.
Ze worden geïsoleerd in de uiterwaard aangelegd en staan bij normale waterstanden niet in verbinding met de Afgedamde Maas. Maar als de rivier veel water moet afvoeren en de uiterwaarden vollopen, staan logischerwijs ook deze geulen onder water. Dit in tegenstelling tot specifieke hoogwatergeulen, die gaan meestromen en als taak hebben om voor een lagere waterstand op de rivier te zorgen. De bestaande plas gaat op in de nieuwe inrichting.
Uiteenlopende waterdieptes en flauwe of juist steil oplopende oevers, zorgen voor een uitnodigende omgeving voor diverse waterplanten en -dieren.
Een klein gedeelte van het maatregelgebied is naar voren gekomen als een locatie met hoge archeologische verwachting. Dat stuk is daarom buiten het ontwerp gehouden.
Bomen, waterplanten en rasters
Twee bomen aan de zuidkant van de bestaande plas moeten wijken, omdat die op de plek staan van de oeverrand van de toekomstige westelijke geul en daar weinig overlevingskansen hebben. Mogelijk kunnen deze bomen in een andere Maasuiterwaard een nuttig tweede leven krijgen als rivierhout.
Overige vegetatie in en rondom de plas blijft behouden, dat wil zeggen: het riet, de wilgen en water- en oeverplanten. Ook de twee zwarte populieren in het uiterste oosten van het werkgebied blijven ongemoeid.
Waar de 600 meter lange westelijke geul is voorzien, bevindt zich een rietkraag. De aannemer zal die voorafgaand aan de uitvoering tijdelijk aan de kant zetten en weer in de moeraszone terugplaatsen als de werkzaamheden klaar zijn (‘transplanteren’). Dit versnelt de ontwikkeling van rietmoeras op de oevers van de nieuwe geul.
Alle aanwezige rasters worden verwijderd. Daarentegen komt er een nieuwe – tijdelijke – afrastering aan de rand van de geulen. Zo blijven de gewenste moerasplanten beschermd tegen vraat door dieren.
Kleischerm
In het ontwerp is rekening gehouden met de dijk: een aan te brengen kleilaag onderin beide geulen voorkomt eventuele uittreding van grondwater onder de dijk door. Zo blijft de functionaliteit van de waterkering in stand. Bovenop dit kleischerm komt een halve meter zand te liggen. Zand minimaliseert de vertroebeling van het water. Het zonlicht kan daardoor goed tot op de bodem doordringen en dat is weer een voorwaarde voor waterplanten om te kunnen wortelen en groeien.
Hollandse Waterlinie
De herinrichting is getoetst aan andere plannen en visies voor dit gebied. De Poederoijense waard heeft bijvoorbeeld de aandacht van Unesco, vanwege de relatie met de Hollandse Waterlinie.
Deze uiterwaard was namelijk onderdeel van het inundatiegebied van de Hollandse Waterlinie: stukken land die in vroegere tijden bewust onder water werden gezet om de oprukkende vijand tegen te houden ter verdediging van Nederland. Bij de beoogde KRW-geulen blijft de openheid van deze inundatievelden behouden. De ingreep sluit daarmee aan op de Omgevingsvisie van de Provincie Gelderland.
Bufferzone
Rijkswaterstaat streeft er naar om rond de geulen een bufferzone te realiseren voor een extra impuls voor het ecologische herstel. Een bufferzone is een strook land van 15 meter breed om de nieuwe KRW-geulen heen, die ervoor zorgt dat gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen van aangrenzende landbouwgebieden worden gefilterd. Zo komen ze zo min mogelijk in de geulen terecht.
Foto aangeleverd | RWS Pulles en Pulles.
